{"id":19100,"date":"2018-09-02T04:11:26","date_gmt":"2018-09-02T04:11:26","guid":{"rendered":"http:\/\/marywplecaku.pl\/?p=19100"},"modified":"2021-05-07T05:12:38","modified_gmt":"2021-05-07T05:12:38","slug":"jesc-po-balijsku-czyli-makan","status":"publish","type":"post","link":"http:\/\/marywplecaku.pl\/2018\/09\/jesc-po-balijsku-czyli-makan.html","title":{"rendered":"Je\u015b\u0107 po balijsku, czyli makan"},"content":{"rendered":"

Indonezyjska kuchnia jest raczej ma\u0142o popularna w Polsce. No bo ile znacie indonezyjskich knajp w swojej okolicy? Czy wi\u0119c co\u015b nie gra z tutejsz\u0105 kuchni\u0105? Bynajmniej! Jest smaczna, ale daleko jej do kuchni tajskiej, czy wietnamskiej. Brakuje jej \u015bwie\u017co\u015bci oraz urozmaicenia smak\u00f3w, kt\u00f3re wspomniane kuchnie wynosz\u0105 na szczyty. W tradycyjnej kuchni indonezyjskiej w\u0142a\u015bciwie wszystko jest poddawane obr\u00f3bce termicznej, a kr\u00f3luje sma\u017cenina. Goreng (sma\u017cone) to jedno z pierwszych poznanych s\u0142\u00f3w z kategorii jedzenie. Po pewnym czasie zaczyna brakowa\u0107 czego\u015b chrupi\u0105cego i pachn\u0105cego \u015bwie\u017co\u015bci\u0105. Indonezyjczycy maj\u0105 na to rozwi\u0105zanie \u2013 do dania dorzucaj\u0105 chipsy. Oczywi\u015bcie sma\u017cone.<\/p>\n

Na Bali te niedosyty zaczynaj\u0105 doskwiera\u0107 dopiero po d\u0142u\u017cszym czasie. Trudno si\u0119 znudzi\u0107 tutejsz\u0105 kuchni\u0105, b\u0119d\u0105c na kilkutygodniowych wakacjach. Balijska kuchnia jest w indonezyjsk\u0105 niezwykle blisko zwi\u0105zana, zauwa\u017cycie tu tak\u017ce wiele wp\u0142yw\u00f3w kuchni hinduskiej i chi\u0144skiej. Mi\u0119sa je si\u0119 sporo, ale g\u0142\u00f3wnie wieprzowin\u0119. Przed wi\u0119kszymi \u015bwi\u0119tami i ceremoniami (czyli ca\u0142kiem cz\u0119sto) banjary (wioski) organizuj\u0105 uboje i rozdzielaj\u0105 mi\u0119so w\u015br\u00f3d mieszka\u0144c\u00f3w. Zdarza si\u0119 trafi\u0107 na dzielenie \u015bwini, zazwyczaj odbywaj\u0105ce si\u0119 w centralnym miejscu wioski (u nas w banjarze zazwyczaj przy \u015bcie\u017cce do naszego domu, co nie jest najprzyjemniejszym widokiem wychodz\u0105c do szko\u0142y po sniadaniu). Oczywi\u015bcie jada si\u0119 na Bali i ryby, cho\u0107 przyzna\u0107 musimy, \u017ce jak na wysp\u0119 zdecydowanie za ma\u0142o. Religijni Balijczycy nieco stroni\u0105 od oceanu, kt\u00f3ry wed\u0142ug tutejszego hinduizmu jest siedliskiem z\u0142ych duch\u00f3w. Za to jest Bali wymarzon\u0105 krain\u0105 dla wegetarian, kt\u00f3rzy w Tajlandii czy Wietnamie \u0142atwego \u017cycia nie maj\u0105. Warzyw spo\u017cywa si\u0119 tutaj wiele i to bardzo r\u00f3\u017cnorodnych, a wegetaria\u0144skie dania nale\u017c\u0105 do klasyk\u00f3w tutejszej kuchni, cho\u0107by gado-gado, pecel, czy cap cay. Sam Ubud jest Ziemi\u0105 Obiecan\u0105 wegetarian, vegan i amator\u00f3w ro\u015blinnych kuchni. A je\u015bli kto\u015b poczuje kulinarne znu\u017cenie spiesz\u0119 uspokoi\u0107, bo jest na Bali mn\u00f3stwo doskona\u0142ych restauracji, oferuj\u0105cych kuchni\u0119 mi\u0119dzynarodow\u0105 lub fusion. My jednak skupmy si\u0119 na kuchni lokalnej.<\/p>\n

Po pierwsze bazar, czyli pasar<\/h3>\n

Tu zaczynaj\u0105 sw\u00f3j dzie\u0144 sprzedawcy lokalnych dar\u00f3w natury, kobiety odpowiedzialne na wy\u017cywienie rodziny oraz w\u0142a\u015bciciele warung\u00f3w (lokalnych restauracji). Tu w\u0142a\u015bciwie wszystko si\u0119 zaczyna. Nie znam bardziej o\u017cywionego, pachn\u0105cego i kolorowego miejsca, ni\u017c balijski bazar. Czysta magia. S\u0142ynny bazar w Ubudzie najlepiej odwiedza\u0107 tu\u017c po wschodzie s\u0142o\u0144ca, bo p\u00f3\u017aniej zamienia si\u0119 w turystyczne targowisko. Ale o 7 rano to zupe\u0142nie inne miejsce, podobnie jak g\u0142\u00f3wna turystyczna ulica miasta. Polecamy to do\u015bwiadczenie! Cho\u0107 sami zakupy robimy na bazarze w miasteczku obok, gdzie nikt nie zna „turystycznych manier”, stare sprzedawczynie namawiaj\u0105 do zakup\u00f3w samym tylko u\u015bmiechem, a za rozmow\u0119 po indonezyjsku dorzucaj\u0105 kilka sztuk od siebie. Taki mi\u0142y gest, bo ceny i tak s\u0105 kilka razy ni\u017csze.<\/p>\n

\"\"<\/a><\/figure>
\"\"<\/a><\/figure>
\"\"<\/a><\/figure>
\"\"<\/a><\/figure>
\"\"<\/a><\/figure>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>\n

Po drugie przyprawy, czyli bumbu<\/h3>\n

Przyprawy to tajemnica indonezyjskiej kuchni. Aromatyczne skarby i przyczyna kolonialnej niewoli. Decyduj\u0105 o kolorze, smaku i zapachu dania. Galangal, cynamon, ga\u0142ka muszkato\u0142owa, cukier palmowy, imbir, nasiona kolendry, kurkuma, trawa cytrynowa, chili. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 z nich mo\u017cna znale\u017a\u0107 rosn\u0105ce dziko w d\u017cungli. \u015awie\u017ce, przyniesione w\u0142a\u015bnie z bazaru przyprawy, l\u0105duj\u0105 w wielkim mo\u017adzierzu i tutaj zamieniaj\u0105 si\u0119 w pasty. To podstawa wi\u0119kszo\u015bci tutejszych da\u0144. Ka\u017cda gospodyni ma przepis na w\u0142asna past\u0119 \u2013 do sma\u017cenia, marynowania, do ry\u017cu, do mi\u0119sa, do ryb, na co dzie\u0144 i na specjalne \u015bwi\u0119ta.<\/p>\n

Po czwarte sambal, czyli ostro\u015b\u0107!<\/h3>\n

Prawdziwie balijskie dania s\u0105 ostre. Opr\u00f3cz ostrych z natury past cudownym dodatkiem s\u0105 jeszcze ostrzejsze sambale. Nasz ulubiony to sambal matah – mieszkanka chili, trawy cytrynowej, imbiru i szalotek, zanurzonych w kokosowym oleju. bardziej popularny jest sambal murah, z chilli i pomidor\u00f3w. Jednak sambali jest tyle, co kucharzy i kucharek. Ka\u017cdy ma w\u0142asny przepis. Wyk\u0142ada si\u0119 je na danie lub podaje w ma\u0142ej miseczce obok. Dodaj\u0105 ostro\u015bci i \u015bwie\u017co\u015bci daniom. Warto o nie poprosi\u0107, bo cz\u0119sto nie s\u0105 podawane turystom, ze wzgl\u0119du na swoj\u0105 ostro\u015b\u0107.<\/p>\n

Po pi\u0105te kokos, czyli kelapa<\/h3>\n

To ukojenie po zjedzeniu sambala. Palmy kokosowe rosn\u0105 tu wsz\u0119dzie, a bez kokosa nie wyobra\u017cam sobie balijskiej kuchni. Wi\u00f3rki \u015bwie\u017cego owocu dodaje si\u0119 niemal do wszystkiego, a s\u0105 dania na nich bazuj\u0105ce – pyszna s\u0142atka Urap lub \u015bwi\u0105teczne danie Lawar. My \u015bwie\u017cego kokosa bez \u0142upiny zawsze mamy w lod\u00f3wce – uwielbiamy przegryza\u0107 go jako przek\u0105sk\u0119 lub szatkowa\u0107 jako dodatek do jedzenia (nie tylko deser\u00f3w!). W mleku z kokosa p\u0142awi si\u0119 wi\u0119kszo\u015b\u0107 tutejszych past. Woda kokosowa doskonale gasi pragnienie, cz\u0119stuje si\u0119 ni\u0105 wszystkich i wsz\u0119dzie. Olej wykorzystuje si\u0119 w medycynie i do produkcji kosmetyk\u00f3w. Z \u0142upin wyrabia si\u0119 miski, rze\u017abi, z w\u0142\u00f3kien powstaj\u0105 maty. Kokos jest te\u017c sta\u0142ym elementem balijskich ceremonii.<\/p>\n

W balijskiej kuchni<\/h3>\n

W tej domowej zazwyczaj rz\u0105dz\u0105 kobiety, a w warungach bardzo cz\u0119sto szefuj\u0105 m\u0119\u017cczy\u017ani. Takie nasze spostrze\u017cenie, \u017cadna balijska zasada. Wiele kuchennych zachowa\u0144 reguluj\u0105 religijne rytua\u0142y. Przed wi\u0119kszymi \u015bwi\u0119tami mieszka\u0144cy ca\u0142ego banjaru (wioski) wsp\u00f3lnie przygotowuj\u0105 jedzenie, bo bez jedzenia nie odb\u0119dzie si\u0119 tutaj \u017cadne \u015bwi\u0119to. Pracuj\u0105 wszyscy, przy czym pewne dania przygotowuj\u0105 tylko kobiety, inne tylko m\u0119\u017cczy\u017ani. A \u017ce balijski kalendarz pe\u0142en jest \u015bwi\u0105t i ceremonii wsp\u00f3lne gotowanie uprawia si\u0119 tutaj wyj\u0105tkowo cz\u0119sto.<\/p>\n

Warungi to oryginalnie ma\u0142e sklepiki, w kt\u00f3rych sprzedawano jedzenie ugotowane przez gospodyni\u0119 domu. Taki spos\u00f3b na podbudowanie domowego bud\u017cetu. Nazwa si\u0119 spopularyzowa\u0142a i teraz nawet wykwintniejsze restauracje zwie si\u0119 warungami. Na drogach spotka\u0107 mo\u017cna obwo\u017anych sprzedawc\u00f3w jedzenia, cho\u0107 nie s\u0105 oni na Bali tak popularni, jak na Jawie. Najcz\u0119\u015bciej kupi\u0107 u nich mo\u017cna bakso – zup\u0119 z ry\u017cowym makaronem i kulkami mi\u0119snymi, staye – mini szasz\u0142yki z ry\u017cowymi ciasteczkami, lub sma\u017cone przek\u0105ski.<\/p>\n

Na li\u015bciu poprosz\u0119<\/h3>\n

Tradycyjnie jedzenie podawa\u0142o si\u0119 w li\u015bciach bananowca i nadal cz\u0119sto tak si\u0119 dzieje. Dania na wynos znajdziecie zawini\u0119te w wielki li\u015b\u0107 i spi\u0119te wyka\u0142aczk\u0105. Czasami li\u015b\u0107 jest dodatkowo zapakowany w szary papier. Gdyby nie ten papier, rzucanie za siebie resztek jedzenia wraz z talerzem by\u0142oby nadal bardzo na miejscu. Gorsze od papieru s\u0105 plastikowe woreczki, w kt\u00f3re pakowane s\u0105 dania. A \u017ce nawyku wyrzucania talerza trudno si\u0119 pozby\u0107, na ziemi l\u0105duj\u0105 tak\u017ce papiery i plastiki. Na szcz\u0119\u015bcie ju\u017c nie zawsze, prace nad tym nawykiem trwaj\u0105, ale widzimy, jak trudno go si\u0119 pozby\u0107. W ka\u017cdym razie, gdy na stole przed lokalnym sklepikiem zauwa\u017cycie tytki i piramidki, to bierzcie i jedzcie. To zazwyczaj Nasi Campur – ry\u017c z dodatkiem wszystkiego, popularne i uniwersalne danie na ka\u017cd\u0105 por\u0119 dnia. Nie powinien kosztowa\u0107 wi\u0119cej ni\u017c 10 000 IDR. W li\u015bciu bananowca grilluje si\u0119 mi\u0119so i ryby, sma\u017cy omlety. Dania zyskuj\u0105 wtedy wyj\u0105tkowy aromat. By si\u0119 przekona\u0107 sprawd\u017acie ikan pepes, czyli kawa\u0142k\u00f3w ryby z warzywami, przyprawami jajkiem. Z li\u015bcia zazwyczaj jad\u0142o si\u0119 palcami, obecnie dodaj\u0105 \u0142y\u017ck\u0119, a w kulturalnym warungu \u0142y\u017ck\u0119 i widelec. No\u017ce, ani pa\u0142eczki nie s\u0105 tutaj popularne.<\/p>\n

\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div>
\"\"<\/a><\/figure><\/div><\/div>
<\/div><\/div>\n

 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Indonezyjska kuchnia jest raczej ma\u0142o popularna w Polsce. No bo ile znacie indonezyjskich knajp w swojej okolicy? Czy wi\u0119c co\u015b nie gra z tutejsz\u0105 kuchni\u0105? Bynajmniej! Jest smaczna, ale daleko jej do kuchni tajskiej, czy…<\/div>\n","protected":false},"author":4,"featured_media":19133,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"gallery","meta":{"footnotes":""},"categories":[1487,1484,1209],"tags":[1472,1473,964],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/19100"}],"collection":[{"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/4"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=19100"}],"version-history":[{"count":14,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/19100\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":19157,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/19100\/revisions\/19157"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/19133"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=19100"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=19100"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"http:\/\/marywplecaku.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=19100"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}